Stichting Blokhuispoort,

 Welkom bij Stichting Blokhuispoort, dé plek voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van de voormalige gevangenis in Leeuwarden. Onze stichting is opgericht met als doel om de geschiedenis van de Blokhuispoort levend te houden en toegankelijk te maken voor een breed publiek.

Onze passie voor geschiedenis en cultuur is wat ons drijft om ons werk te doen. We geloven dat het belangrijk is om het verleden te begrijpen om de toekomst vorm te kunnen geven. Daarom zijn we trots om te kunnen werken aan het behoud en de promotie van dit bijzondere monument.

Geschiedenis van de Blokhuispoort
De Blokhuispoort is een indrukwekkend gebouw dat een rijke geschiedenis heeft. Het werd oorspronkelijk gebouwd als fort en later omgebouwd tot gevangenis. In de Tweede Wereldoorlog werd de Blokhuispoort gebruikt als gevangenis door de Duitse bezetters. Na de oorlog werd het gebouw opnieuw als gevangenis gebruikt, tot het in 2007 definitief de deuren sloot. Tegenwoordig is de Blokhuispoort een culturele en creatieve broedplaats waar kunstenaars, ondernemers en andere creatieve geesten samenkomen.

Wat bieden wij?
Bij Stichting Blokhuispoort kunnen klanten terecht voor een breed scala aan activiteiten en evenementen. Zo bieden we rondleidingen door het gebouw aan, waarbij we vertellen over de geschiedenis van de Blokhuispoort en de verhalen van de gevangenen die er hebben gezeten. Daarnaast organiseren we regelmatig exposities en evenementen waarbij kunst en cultuur centraal staan. Ook hebben we een museumwinkel waar je terecht kunt voor boeken en souvenirs.

Wat maakt ons uniek?
Wat Stichting Blokhuispoort uniek maakt, is onze passie voor geschiedenis en cultuur en onze toewijding om deze passie te delen met anderen. We zijn geen commerciële organisatie, maar een stichting die zich inzet voor de gemeenschap en het behoud van een belangrijk stukje cultureel erfgoed. Daarnaast werken we samen met verschillende partners om de Blokhuispoort te laten groeien en bloeien als culturele en creatieve broedplaats.

Kortom, als je meer wilt weten over de geschiedenis van de Blokhuispoort of gewoon een keer wilt rondkijken in dit bijzondere gebouw, ben je bij Stichting Blokhuispoort aan het juiste adres. We heten je van harte welkom en vertellen je graag meer over dit indrukwekkende monument. 

Kijk ook eens op onze website: www.blokhuispoort.nl/contact/stichting-blokhuispoort/

VALSEMUNTERIJ IN DE GEVANGENIS

JOHAN HENDRIK MENTJOX

Uit een krantenknipsel uit de Leeuwarder Courant van 1984 is gebleken dat Johan Hendrik in het jaar 1860 als bewaarder binnen de gevangenissen muren betrokken zou zijn geweest bij valsemunterij. Uit mijn diepgaande onderzoek in de diverse Friese archieven is gebleken dat de waarnemend Adjunct Commandant van de Leeuwardse gevangenis, Dhr. A. van Bemmel op 05-05-1860 in het cel blok van gevangene Tweede Klasse A. Smits vervalste bankbiljetten van 100 gulden en rode inktkleurstof aantroffen heeft. Dhr. A. Smits zat aldaar zijn straf uit omdat hij op 07-06-1859 veroordeeld was door het Hof van Holland tot een gevangenisstraf van 15 jaar vanwege valsemunterij. Na een kort onderzoek door deze Adjunct Commandant bleek dat onze Johan Hendrik de materialen voor deze vervalsing aangeleverd zou hebben inruil voor een portrettekening van hem zelf. Ondanks ontkenningen van Johan Hendrik werd zijn huis doorzocht. Bij hem thuis werden inderdaad dit portret en ook nog een rol van hetzelfde papier aangetroffen dat ook door gevangene A. Smits gebruikt was voor de vervaardiging van de vervalste biljetten. De minister van justitie wilde graag weten hoe het mogelijk was dat dit alles kon geschieden binnen de gevangenismuren zelf. De gevangenisdirectie gaf aan dat gevangene A. Smits misschien deze biljetten wel op de werkzaal achter de weefgetouwen had gemaakt buiten het zicht van de overige bewakers en zijn medegevangene. Volgens de directie van de gevangenis zouden deze medegevangene hem ook nooit verraden hebben. Echter in de cel van Dhr. A. Smits waren op zijn bed rode inktsporen aangetroffen. Dit zou er op kunnen duiden dat hij vanuit binnenuit beschermd zou worden en ongestoord zijn gang kon gaan in zijn bewaakte cel. Dit alles zou de rol van Johan Hendrik bevestigen. Lopende het verdere onderzoek werd Dhr. A Smits afgezonderd in een aparte cel en Johan Hendrik geschorst, vastgezet en afgezonderd van zijn gezin en de buitenwereld. Nadat 7 medegevangene verhoord waren werd de rol van Johan Hendrik als leverancier van de materialen bevestigd.

Hij werd daarom ook op 24-05-1860 vanwege ernstige plichtsverzuim ontslagen als bewaarder van de gevangenis van Leeuwarden. Zelfs een smeekbrief van Johan Hendrik aan de minister van Justitie van 07-08-1860 kon hier geen verandering meer in aanbrengen. In deze brief vroeg hij om compassie met hem te hebben vanwege zijn grote en jonge gezin. Verder gaf Johan Hendrik aan dat de Adjunct Commandant van de Leeuwardse gevangenis, Dhr. A. van Bemmel die dit gehele voorval aan het licht had gebracht hem altijd zonder enige reden daartoe altijd vijandig gezind was en zelf ook niet helemaal loep zuiver was. Johan Hendrik gaf in zijn brief aan de minister onder andere aan dat Dhr. A. van Bemmel knoeide met het geld dat de gevangene die op de ziekenhuiszaal van de gevangenis werden opgenomen aan hem toevertrouwden. Verder zou hij ook met de administratie en de leveringen van het eten van deze zelfde gevangenen op de ziekenzaal knoeien. Tevens zou de Adjunct Commandant volgens Johan Hendrik gevangenis dekens toegeëigend hebben. Echter uit het onderzoek dat op verzoek van de Minister van Justitie na aanleiding van deze beschuldigingen van Johan Hendrik is uitgevoerd bleek hier allemaal niets van. Zijn verzoek tot rehabilitatie als bewaarder werd dan ook afgewezen. Op 01-07-1860 was reeds de ex-militair Regnerus van den Meer voor 230 gulden per jaar op zijn vrijgekomen functie aangenomen. Uit een brief van de Commandant van de gevangenis aan het uniform magazijn te Leiden bleek dat deze Regnerus veel groter was dan onze Johan Hendrik. Hij kon namelijk zijn uniform niet overnemen van wege de sterk afwijkende maten. Het hele trieste aan dit verhaal is dat op 08-06-1860 reeds besloten werd om gevangene A. Smits niet verder te vervolgen voor dit voorval omdat er niet bewezen kon worden dat hij deze vervalsing deed voor een misdadig doel. Mijn Oudvader Johan Hendrik Mentjox is een vondeling uit Amsterdam die via het Pauperparadijs en het leger uiteindelijk in Leeuwarden terecht is gekomen en daar in september 1868 als koopman zijnde overleden is.

Ingezonden artikel t.b.v. de website blokhuispoort.nl P.s: Wie kan en wilt mij helpen bij de zoektocht naar zijn portret tekening uit dit verhaal. Deze blijkt in mei 1860 naar de officier van Justitie te Leeuwarden te zijn verstuurd. Wie weet in welk archief en onder wel toegangsnummer dit eventueel bewaard zou kunnen zijn ? Alvast reuze bedankt voor de medewerking. Ingezonden door Willem Borstel.

Rondleidingen

Boek een rondleiding met je vrienden, familie of collega's in een voormalige gevangenis. De gids vertelt het verhaal van DeBlokhuisPoort met zijn beruchte gevangenen en ontsnappingen. Reserveer nu een rondleiding op de woensdag-, donderdag-, vrijdag- en zondagmiddag of een avond-rondleiding.

Reserveer via de website

Impressie van een indrukwekkend Bajesmuseum

 Impressie van een indrukwekkend Bajesmuseum

‘In de Blokhuispoort is menig gedetineerde gestorven aan eenzaamheid’ In de Blokhuispoort in Leeuwarden is tegenwoordig een heus bajesmuseum gevestigd. Sinds de bouw in 1874 tot 1969 was in dit monumentale gebouw een Bijzondere Strafgevangenis voor de zwaarste delinquenten ondergebracht, zeg maar een voorloper van de EBI in Vught. Sinds 1891 hoorde er ook een Huis van Bewaring bij, totdat in 2007 de laatste gedetineerden in voorlopige hechtenis werden overgeplaatst. 

Het rijksmonument werd gerestaureerd en kreeg als nieuwe bestemming een cultureel bedrijvencentrum. Daar maakt het bajesmuseum deel van uit. Bonjo-medewerker Dini van het Noorden tipte ons dat het de moeite waard was om er een kijkje te gaan nemen. Wie beter dan Bregje Veltman, Friese van geboorte, konden we vragen daar gevolg aan te geven? Op deze pagina’s haar verhalen: een gesprek met de mensen achter het museum plus haar verslag van een exclusieve rondleiding.

Bregje Veltman (tekst en foto’s)

Lees meer

Stichting Blokhuispoort

Welkom bij Stichting Blokhuispoort, dé plek voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van de voormalige gevangenis in Leeuwarden. Onze stichting is opgericht met als doel om de geschiedenis van de Blokhuispoort levend te houden en toegankelijk te maken voor een breed publiek.

Onze passie voor geschiedenis en cultuur is wat ons drijft om ons werk te doen. We geloven dat het belangrijk is om het verleden te begrijpen om de toekomst vorm te kunnen geven. Daarom zijn we trots om te kunnen werken aan het behoud en de promotie van dit bijzondere monument.

Geschiedenis van de Blokhuispoort
De Blokhuispoort is een indrukwekkend gebouw dat een rijke geschiedenis heeft. Het werd oorspronkelijk gebouwd als fort en later omgebouwd tot gevangenis. In de Tweede Wereldoorlog werd de Blokhuispoort gebruikt als gevangenis door de Duitse bezetters. Na de oorlog werd het gebouw opnieuw als gevangenis gebruikt, tot het in 2007 definitief de deuren sloot. Tegenwoordig is de Blokhuispoort een culturele en creatieve broedplaats waar kunstenaars, ondernemers en andere creatieve geesten samenkomen.

Wat bieden wij?
Bij Stichting Blokhuispoort kunnen klanten terecht voor een breed scala aan activiteiten en evenementen. Zo bieden we rondleidingen door het gebouw aan, waarbij we vertellen over de geschiedenis van de Blokhuispoort en de verhalen van de gevangenen die er hebben gezeten. Daarnaast organiseren we regelmatig exposities en evenementen waarbij kunst en cultuur centraal staan. Ook hebben we een museumwinkel waar je terecht kunt voor boeken en souvenirs.

Wat maakt ons uniek?
Wat Stichting Blokhuispoort uniek maakt, is onze passie voor geschiedenis en cultuur en onze toewijding om deze passie te delen met anderen. We zijn geen commerciële organisatie, maar een stichting die zich inzet voor de gemeenschap en het behoud van een belangrijk stukje cultureel erfgoed. Daarnaast werken we samen met verschillende partners om de Blokhuispoort te laten groeien en bloeien als culturele en creatieve broedplaats.

Kortom, als je meer wilt weten over de geschiedenis van de Blokhuispoort of gewoon een keer wilt rondkijken in dit bijzondere gebouw, ben je bij Stichting Blokhuispoort aan het juiste adres. We heten je van harte welkom en vertellen je graag meer over dit indrukwekkende monument.

Website: www.blokhuispoort.nl

Dokter Bearda

Dokter Bearda Bakker was huisarts in Leeuwarden en door de Duitsers aangesteld als gevangenisarts van de Leeuwarder gevangenis en Huis van Bewaring. Hij heeft meegewerkt aan de overval op de gevangenis op 8 december 1944. Er zaten belangrijke verzetsmensen vast en die moesten er hoe dan ook uit. Anders werden ze doodgeschoten. Een en vijftig mensen zijn bevrijd en ondergedoken en niemand van hen is gepakt. Maar het was bloedlink. 

‘Dokter Bearda Bakker, wat een karakteristiek huisarts!!! Hij was al voor mijn geboorte in 1947 onze huisarts, en is dat gebleven tot zijn opvolgers, het echtpaar Lamoen, de praktijk overnamen. Het meeste wat ik nu schrijf weet ik van mijn ouders (beiden leven niet meer). Hij had een hekel aan zeurende vrouwen, de schoonmaaktijd vond hij een ideale tijd. “Dan hebben de vrouwen geen tijd om te zeuren en komen er alleen echte zieken”, zei hij. Toen ik een jaar of 11 was, moest ik geregeld naar hem toe. Ik zie nog de wachtkamer voor me, met 30 of 40 patiënten voor mij. En hotel De Klanderij er tegenover. Hij had een onderzoekkamertje en een spreek- studeerkamer. Hij liet de patiënten om en om in die kamers komen.

Als de volgende patiënt binnenkwam, riep hij vanuit de andere • “Trek de kleren maar vast uit”.

Dat zal iemand met een gebroken pols wel vreemd in de oren geklonken hebben. Als hij buiten kwam droeg hij altijd een zwarte jas en hoed. Hij had zo’n hekel aan de Duitsers, dat hij altijd in een Engelse auto reed. Als hij met zijn Humber (een Engelse wagen) op vakantie ging naar Frankrijk, nam hij twee kisten met reserve onderdelen mee.

In de oorlog heeft hij veel mensen in de gevangenis hier in Leeuwarden kunnen bijstaan in zijn functie van gevangenisarts. Ik ken verder geen details daarover. Het moest allemaal onder de ogen van de Duitsers gebeuren.

 Hendrik Bearda Bakker stierf eind april 1995 te Arnhem. 

Lees meer op de website

Gevangenis Crackstate

De Crackstate werd in 1648 gebouwd in opdracht van Johannes Sytzes Crack, grietman van Aengwirden, op de plaats waar al een state uit 1608 stond.  In 1890 werd een gevangenis bijgebouwd. Meer dan een eeuw diende het pand als gerechtsgebouw en als Huis van Arrest (gevangenis). 

Crackstate was tijdens de bezettingsjaren een zeer beruchte plek, waar gevangenen (veelal verzetslieden) door de Sicherheitsdienst werden gemarteld en gedood.

Het begon meestal met het ophitsen van een Duitse herdershond die de weerlozen gevoelig knauwde. Schoppen, slaan en beuken hoorde bij de arrestaties. Het ergste kwam echter in de verhoorcel. Hier leefden de beulen hun sadisme ten volle uit. Wie niet meteen bekende wat de beulen wilden horen, werd verschrikkelijk afgetuigd. 

Een zeer geliefde methode was de gevangene achterstevoren schrijlings op een stoel te zetten en zijn hoofd voorover door de stoelleuning te wringen. Het hoofd werd dan door een der sadisten tussen zijn benen geklemd. Vervolgens werden de broek en de onderbroek naar beneden gescheurd. Dan kwam de man met de karwats aan de beurt. Hij sloeg waar hij raken kon: van de rug af tot de knieholte toe. Velen kregen 40 tot 80 slagen, sommigen nog meer, waardoor plankharde bloeduitstortingen ontstonden en verschijnselen van niervergiftiging optraden. Vielen ze met stoel en alom, dan werden ze getrapt en geschopt waar men ze raken kon, met een zekere voorliefde voor de zijden en de weke onderbuik. Hun hoofden werden bewerkt met hand, vuist en stok of met het harde uiteinde van de karwats. Dikwijls konden de mishandelden hun ontlasting niet ophouden, later in de cel ook niet. Dan moest zo'n' Schrnutz.finke' de ontlasting met de handen opvegen en soms werden die hem dan in het gezicht geduwd. De beulen wisselden elkaar af in het slaan: het was zo vermoeiend. Tot slot van het verhoor het slachtoffer met zijn opengesprongen achterwerk tegen de warme kachel duwen, was een bijzonder genot." 

www.blokhuispoort.nl/gevangen-in-friesland/heerenveen/